Wijzigingen begroting

Meerjarenraming Regio FoodValley 2025-2027
Op basis van de definitief vastgestelde begroting Regio FoodValley, wordt de gemeentelijke meerjarenbegroting hierop aangesloten. Voor de deelnemers aan de gemeenschappelijke regeling is de begroting bindend om dekking te bieden voor daarin opgenomen uitgaven. De gemeenteraad heeft het Algemeen Bestuur van de Regio via de wensen en bedenkingen bij de ontwerpbegroting opgeroepen terughoudend te zijn met het aangaan van meerjarige verplichtingen. Dit gelet op de financiële positie van gemeenten na 2025. Het Algemeen Bestuur herkent de geuite zorgen en geeft aan dat de gemeenteraden via de nieuwe Strategische Agenda op ambities en kosten kunnen sturen.

Programma gezonde leefomgeving
Op grond van Europese en nationale regelgeving is het verplicht om een programma met maatregelen op te stellen voor luchtkwaliteit. Deze regelgeving wordt aangescherpt waardoor meer maatregelen noodzakelijk zijn. In 2022 is de Omgevingsvisie Ede 2040 vastgesteld. Het programma gezonde leefomgeving wordt hierin genoemd om de wettelijke verplichtingen en doelstellingen uit de omgevingsvisie op het gebied van een gezonde leefomgeving te kunnen uitvoeren. Bij een gezonde leefomgeving gaat het qua gezondheidsbescherming om milieuaspecten zoals luchtkwaliteit, geluid en geur. Het budget stelt ons in staat om verder invulling te geven aan de afspraken om - samen met andere overheden - maatregelen te nemen om de luchtkwaliteit te verbeteren om in 2030 minimaal 50% gezondheidswinst uit binnenlandse bronnen te realiseren ten opzichte van 2016.

Verkabeling hoogspanningslijn en onderstations
Ook in Ede speelt de problematiek van de netcongestie, waardoor het bouwen van nieuwe woningen en bedrijven vertraagt. We vinden het dan ook van belang om voldoende aandacht te hebben voor de realisering van de verkabeling van de hoogspanningslijn en het realiseren van voldoende onderstations. Hiervoor werken we samen met Liander, maar het blijft zaak om de Edese belangen hoog op de prioriteitenlijst van Liander te hebben en te houden. Daarom is extra inzet nodig. Voor de verkabeling heeft Liander een vaste prijs afgegeven. Deze prijs ligt hoger dan de beschikbare middelen. Wij onderzoeken momenteel of er subsidiemogelijkheden zijn voor de verkabeling. Mocht dit (in de toekomst) het geval zijn, dan vallen de middelen weer vrij.

Programma Ede Energieneutraal
In de programmabegroting 2023-2026 zijn naar aanleiding van het bestuursakkoord en vooruitlopend op rijksbijdragen vanuit het klimaatakkoord middelen beschikbaar gesteld om structureel op basisniveau te kunnen werken aan het programma Ede Energieneutraal. Inmiddels zijn de rijksmiddelen via verschillende Specifieke uitkeringen in 2023 beschikbaar gekomen. Het gaat om bedragen van ruim €3 miljoen per jaar. Gezien de omvang van deze specifieke uitkeringen is het mogelijk de eigen investeringen in het Programma Ede Energieneutraal te verminderen. Daarmee maken we vanaf 2025 jaarlijks € 400.000 vrij.

Uitvoering omgevingsvisie Ede 2040
De afgelopen jaren constateren we dat co-financiering vanuit Rijk en provincie achterblijft bij de ruimtelijke ambities. Het laat de financiële afhankelijkheid en risico’s voor de gemeenten in de grote opgaven zien. Om uitvoeringskracht te kunnen behouden, stellen we voor dit risico te verminderen door benodigde uitgaven (met name capaciteit) te dekken vanuit de Algemene Middelen. Dit doen we incidenteel tot en met 2025, rekening houdend met het sombere financiële perspectief in de gemeentebegroting.
Daarnaast zien we in toenemende mate dat het realiseren van onze ruimtelijke ambities complexer is dan ooit. In onze ruimtelijke projecten lopen we steeds meer aan tegen belemmeringen die we niet kunnen oplossen op projectniveau, omdat de invloeden projectoverstijgend zijn. De programmering van de ruimtelijke ontwikkeling van Ede leggen we neer in een Ontwikkel- en Investeringsstrategie (zie paragraaf 3.9).

Versterking regionale ruimtelijke ontwikkelingen
De regionale schaal is steeds vaker het niveau voor rijk en provincies voor het adresseren en oppakken van complexe opgaven in het ruimtelijk domein. De schaalsprong in verstedelijking, de transitie van het landelijk gebied en het herstel van natuur en natuurlijke systemen zijn van een dusdanig nationaal belang, dat het rijk hiervoor de regio’s Arnhem-Nijmegen en Foodvalley samen een bijzondere status gaf als NOVEX-gebied. Die status brengt meer rijksaandacht en ondersteuning op dat wat de regio niet alleen kan organiseren. Ede neemt als grootse gemeente van de regio Foodvalley een belangrijke plaats in op grond van (beschikbare) capaciteit en kwaliteit, naast het regiokantoor. We willen hierin onze rol als centrumgemeente innemen. Om stuurkracht te versterken en betere ondersteuning te bieden aan bestuurders in bovenlokale overleggen en stuurgroepen zetten we hiervoor extra capaciteit in.

Facilitaire plannen woningbouw
We nemen een actieve rol en verantwoordelijkheid voor de woningbouwopgave en voeren daarbij ook facilitaire projecten uit, waarin we plannen van ontwikkelaars ondersteunen. Kijkend naar de schaalsprong die Ede ondergaat en de inzet op bewonersparticipatie, zien we een steeds grotere benodigde inzet op concrete producten, het voeren van omgevingsdialoog en toetsing van plannen. Kosten van juridische procedures na vaststelling van het ruimtelijk besluit door de gemeenteraad nemen ook toe en zijn bovendien op basis van regelgeving niet verhaalbaar. Al enige jaren worden we zodoende geconfronteerd met financiële tekorten. We stellen voor om incidentele middelen beschikbaar te stellen ter dekking van de verwachte tekorten op korte termijn. We werken momenteel aan een integrale heroverweging van de projectenportefeuille in het kader van de ontwikkel- en investeringsstrategie. Op basis hiervan willen we onderbouwd afwegen in welke omvang middelen de komende jaren nodig zijn.

Omgevingswet, onderdeel Omgevingsplan
Het gevraagde budget is noodzakelijk voor de uitwerking van het Omgevingsplan Ede. Dit is een verplicht onderdeel van de Omgevingswet. Het Omgevingsplan is het juridische bindende instrument dat directe doorwerking heeft naar burgers en bedrijven. We maken van de gelegenheid gebruik om kritisch te kijken naar de regeldruk in Ede. Goed nadenken over leesbare regels en daarbij concreet inzichtelijk maken waarom de regels worden gesteld, kan bijdragen aan acceptatie en vermindering van ervaren regeldruk. Naar verwachting hebben we begin 2024 het concept Omgevingsplan Ede gereed voor een eerste participatieronde. Vervolgens wordt het Omgevingsplan Ede gefaseerd in procedure gebracht. Daarnaast zal voor het Omgevingsplan Ede een planMER (milieueffectrapport) opgesteld moeten worden. Gemeenten moeten voor 2032 het omgevingsplan gereed hebben. In Ede willen we dat eind 2027 bereikt hebben vanuit een goede dienstverlening en onze wens om tijdig te kunnen inspelen op gewenste ontwikkelingen en ambities.

Uitvoeringsprogramma Recreatie & Toerisme
De natuur op de Veluwe staat onder druk. Met een verwachte groei van 25% van het aantal bezoeken aan de Veluwe in de komende 10 jaar door woningbouwopgave en de groei van het toerisme, neemt deze druk extra toe. Daarom werken we aan een goede balans tussen recreatie/toerisme, bewoners en de natuur. We streven dus niet meer naar meer bezoekers, maar zetten in op bestemmingsmanagement. Het streven naar een goede balans op de Veluwe vraagt meer overheidsregie dan tot nu toe. Voor de lange termijn is het noodzakelijk om buiten de Veluwe (N2000) recreatief en toeristisch aanbod te creëren om de extra vraag op te kunnen vangen. Voor dit nieuwe uitvoeringsprogramma is de omgevingsvisie als basis genomen. In de omgevingsvisie staan als belangrijkste doelen voor recreatie en toerisme: een betere balans op de Veluwe tussen natuur en economie en de ontwikkeling van recreatie en toerisme in het landelijk gebied. We stellen hiervoor extra middelen beschikbaar en willen deze vanaf 2025 gedeeltelijk dekken door verhoging van de toeristenbelasting.

Omgevingswet, overdracht bodem en milieutaken
In het kader van de Omgevingswet worden de bodem- en milieutaken overgedragen vanuit de provincie naar de gemeente. De OddV werkt samen met zijn partners aan de implementatie van deze Omgevingswet Deze taken worden niet door leges gedekt. Gezien de nog bestaande onzekerheden rondom de gevolgen van de nieuwe wet is ervoor gekozen om de geraamde budgetten in de ontwerpbegroting OddV te volgen. Na de inwerkingtreding van de Omgevingswet zal er meer inzicht zijn in wat de gevolgen zijn voor de uitvoering van de taken. Via de P&C cyclus zullen eventuele bijstellingen voor besluitvorming worden voorgelegd.

Opgave Landelijk gebied
In de Opgave Landelijk Gebied werken we in drie programma’s aan de transitie van het landelijk gebied. Herstel en versterking van de draagkracht van het natuurlijke systeem is hiervoor noodzakelijk. Denk aan een betere water- lucht- en bodemkwaliteit, meer groen-blauwe dooradering, meer biodiversiteit en het tegengaan van verstoring door mensen van de Veluwse natuur. We werken aan een geïntegreerd landschap waarin functies in het landelijk gebied van Ede niet náást elkaar, maar mét elkaar bestaan, zodat ze elkaar versterken. Voor (economische) activiteiten ligt de focus op zoveel mogelijk op ‘multifunctioneel, circulair en natuurinclusief’ voor de boeren en andere ondernemers die wel door willen en kunnen met hun bedrijf.
We willen het huidig ingerichte uitvoeringsprogramma in de huidige vorm continueren in 2025. Gelet op de vele onzekerheden van deze opgaven vanuit Rijk en provincie (met name co-financiering) en de druk op de gemeentebegroting reserveren we in deze programmabegroting geen aanvullende middelen.

Versterken uitvoering woonbeleid
Op het beleidsveld volkshuisvesting is en wordt veel nieuwe wet- en regelgeving ingevoerd. Voorbeelden zijn de wet goed verhuurderschap, de huisvestingswet, de wet betaalbare woningen en de wet versterking regie op de volkshuisvesting. In deze wetten, die deels al van kracht zijn geworden, legt de wetgever veel (uitvoerende) zaken bij gemeenten neer. We richten hiervoor uitvoeringscapaciteit in binnen de hiervoor beschikbaar gestelde rijksmiddelen. Indien de rijksmiddelen ontoereikend blijken voor de benodigde inzet, komen we met een voorstel terug.